Μαστοροχώρια Ηπείρου: Εκεί που η τέχνη της πέτρας συναντά τη φύση

Ορεινός Υπαίθρου

 

Ο τόπος των ξακουστών μαστόρων της πέτρας, που «έχτισαν τον κόσμο» αφήνοντας πίσω τους έργα σπάνιας ομορφιάς. Χωριά αυθεντικά, σε ένα απαράμιλλο σκηνικό πέτρινης αισθητικής και παρθένου δάσους.

 

Βόρεια της Κόνιτσας, διάσπαρτα χωριουδάκια αριστερά και δεξιά του ποταμού Σαραντάπορου, που φτάνουν έως τις παρυφές του Γράμμου, μας υποδέχονται για ένα ταξίδι στη φύση, την τέχνη και την ιστορία. Είναι τα Μαστοροχώρια, που οι κάτοικοί τους, εμπνεόμενοι από το φυσικό περιβάλλον, ταξίδευαν σε όλο τον κόσμο και έχτιζαν γεφύρια, σχολεία, εκκλησίες, σαράγια, τζαμιά, χαμάμ, αρχοντικά, φάρους και πολλά άλλα.

Χωριά με πέτρινα καλντερίμια, τοξωτά γεφύρια, λαξευμένες στον βράχο πέτρινες κρήνες και κουκλίστικα αρχοντικά. Χωριά φωλιασμένα μέσα σε δάση οξιάς, σημύδας, πεύκου και έλατου, που αγναντεύουν από ψηλά τα διάφανα νερά του Σαραντάπορου. Χωριά αυθεντικά, με μια όμορφη πλατεία, ένα ταβερνάκι, ένα καφενεδάκι και με λιγοστούς ξενώνες, όμως με υπέροχους κατοίκους πρόθυμους να διηγηθούν ιστορίες κάτω από τα πλατάνια και να προσφέρουν τοπικούς μεζέδες.

Η μαστορική τέχνη

Τα έργα των μαστόρων από αυτά τα χωριά της Ηπείρου είναι τόσα πολλά, ώστε δίκαια έμεινε η φράση ότι αυτοί “έχτισαν τον κόσμο”. Για περισσότερο από τρεις αιώνες, οι μαστόροι ταξιδεύουν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και σε όλα τα Βαλκάνια. Από τα τέλη του 19^ου αιώνα επιχειρούν τολμηρά και υπερπόντια ταξίδια: Αίγυπτος, Σουδάν, Αιθιοπία, Κογκό, Περσία, παραλιακή Τουρκία (Σμύρνη, Προύσα), Ρωσία (Ιρκούτσκ, Βλαδιβοστόκ), Γαλλία και Αμερική.

Εργάζονταν ομαδικά, οργανωμένοι σε ομάδες-μπουλούκια και για να συνεννοούνται μεταξύ τους και να μην τους καταλαβαίνουν οι εκάστοτε εργοδότες, χρησιμοποιούσαν τη συνθηματική γλώσσα, τα κουδαρίτικ (κούδα=πέτρα). Μεταξύ άλλων έφτιαξαν το μονότοξο γεφύρι της Κόνιτσας, το δίτοξο της Ζέρμας και πολλά τρίτοξα στα Ζαγοροχώρια, τη Μονή Στομίου, τη Μονή της Παναγιάς Μολυβδοσκέπαστης, την εκκλησία της Μητρόπολης Ιωαννίνων, καμπαναριά στη Φιλιππιάδα και στη Δημητσάνα, σεράγια πασάδων στο χώρο της Ηπείρου και της Αλβανίας, αρχοντικά, μύλους, φούρνους και πέτρινα πηγάδια, ακόμα και φάρους όπως στο Λουτράκι στο Ηραίο ακρωτήριο.

Τα παραδοσιακά χωριά

Τα Μαστοροχώρια περιλαμβάνουν τους οικισμούς Ασημοχώρι, Βούρμπιανη, Γοργοπόταμο, Δροσοπηγή, Πυρσόγιαννη, Θεοτόκος, Καστάνιανη, Οξυά, Λαγκάδα, Πλαγιά, Χιονιάδες, Πληκάτι, Φούρκα, Αετομιλίτσα και Κεφαλοχώρι, κ.α.

Επισκεφτείτε την Πυρσόγιαννη, διοικητικό κέντρο, που ξεχωρίζει για τον παλιό οικισμό του 17ου αιώνα με τις πέτρινες βρύσες και τη Βούρμπιανη με τα δύο παραδοσιακά καφενεία κάτω από τον πλάτανο στην κεντρική πλατεία και το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο στο ναό της Παναγίας. Στο Ασημοχώρι, στην Πουρνιά και στον Γοργοπόταμο θα απολαύσετε την καταπράσινη φύση, ενώ στο χωριό Θεοτόκος θα περπατήσετε ανάμεσα στα ερείπια της παλιού χωριού και θα προμηθευτείτε τοπικά γλυκά και βότανα.

Η Δροσοπηγή είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μαστοροχώρια και εδώ αξίζει να επισκεφτείτε το πέτρινο γεφυράκι της Ζέρμας. Ιδιαίτερη η αρχιτεκτονική στην Καστανιάνη, όπου θα περιηγηθείτε στα σοκάκια και θα θαυμάσετε τα πέτρινα σπίτια, εκκλησίες με τοξωτές εισόδους, τα καλντερίμια, αλλά και την κεντρική πλατεία. Η Καστάνιανη πάντως, δεν διακρίθηκε τόσο για την τέχνη των μαστόρων της όσο για την ενασχόληση των περισσότερων κατοίκων της με την αμπελοκαλλιέργεια και το εμπόριο κρασιού. Το Πληκάτι, στα 1.200μ. υψόμετρο στους πρόποδες του Γράμμου και μέσα σε καταπράσινο τοπίο, είναι από τα ζωντανά χωριά της περιοχής. Από εδώ μπορείτε να προσεγγίσετε τα λιβάδια του Γράμμου και την κορυφή του, ανακαλύπτοντας την ανεπανάληπτη ομορφιά του.

 

 

Οι απαράμιλλες ομορφιές της φύσης στον Γράμμο

Αυτό που χαρακτηρίζει τα βουνά της περιοχής είναι η ποικιλία του τοπίου. Από τις δασωμένες πλαγιές ως τα αλπικά λιβάδια και από τα χαμηλά φαράγγια έως τις κορυφογραμμές. Ο Γράμμος είναι γνωστός τόσο για την οικολογική του αξία, όσο και για το ρόλο που είχε σαν βουνό στον εμφύλιο πόλεμο. Έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, καθώς και στο δίκτυο των «Σημαντικών Περιοχών για τα πουλιά». Παράλληλα, η περιβαλλοντική οργάνωση Αρκτούρος έχει συμπεριλάβει τον ευρύτερο ορεινό όγκο ως μια από τις σημαντικότερες περιοχές για την καφέ αρκούδα.

Στα αλπικά λιβάδια του Γράμμου συναντούμε την Γκίστοβα ή Αλπική Λίμνη στα 2.350μ. Είναι η ψηλότερη από κάθε άλλη ορεινή λίμνη στην Ελλάδα και μπορείτε να την προσεγγίσετε με τα πόδια από το χωριό Γράμμος, καθώς η διαδρομή δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Η περιοχή προτείνεται και για κατασκήνωση, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η ψηλότερη κορυφή του βουνού, Τσούκα Πέτσικ. Μια άλλη λίμνη είναι η Μουτσάλια, ανατολικά των κορυφών Αρένες.

Στην ευρύτερη περιοχή του Γράμμου υπάρχουν και άλλα σημεία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, όπως ο γεωμορφολογικός σχηματισμός οντρίων, ανάμεσα στα χωριά Βράχος και Άγιος Γεώργιος, ο βραχώδης σχηματισμός Σπανούρας (Χάρος), περιοχή φονικών μαχών, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, στην Παλιά Κοτύλη, η περιοχή Λιβάδια της Κοτύλης, η βρύση Τριακοσάρα, κοντά στη λίμνη Μουτσάλια, το δάσος Τσάρνου, κοντά στα ερείπια του Αγίου Ζαχαρία, το μνημείο της φύσης "Φλάμπουρο", το Καταφίκι, εντυπωσιακό φαράγγι του Αλιάκμονα.